سوی تو می‌دوند هان، ای تو همیشه در میان

نامدگان یعنی نسل های آینده، و رفتگان یعنی نسل های گذشته و خداوسلام بر نامدگان و رفتگان.

نامدگان و رفتگان، از دو کرانۀ زمان

سوی تو می‌دوند هان، ای تو همیشه در میان

نامدگان یعنی نسل های آینده، و رفتگان یعنی نسل های گذشته و خداوند در میانه ی گذشتگان و آیندگان، مرکزیت و مرجعیت دارد و همه چیز به او برمی گردد و او همیشه هست.

کسانی که به دنیا نیامده و کسانی که از دنیا رفته اند، همه به سوی او می آیند که همیشه زنده و در میانه است!

خداوند مربوط به گذشته و آینده نیست و همیشه در زمان و در هر حال جاری و ساری است. إِلَى اللّهِ مَرْجِعُكُمْ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (هود-4)ند در میانه ی گذشتگان و آیندگان، مرکزیت و مرجعیت دارد و همه چیز به او برمی گردد و او همیشه هست.

کسانی که به دنیا نیامده و کسانی که از دنیا رفته اند، همه به سوی او می آیند که همیشه زنده و در میانه است!

خداوند مربوط به گذشته و آینده نیست و همیشه در زمان و در هر حال جاری و ساری است. إِلَى اللّهِ مَرْجِعُكُمْ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (هود-4)

در چمنِ تو می‌چرد آهوی دشت آسمان

گرد سرِ تو می‌پرد باز سپید کهکشان

هر چه به گِرد خویشتن، می‌نگرم درین چمن

آینۀ ضمیر من، جز تو نمی‌دهد نشان

در این چمن رنگارنگ عالم، در هر چیز که پیرامون خود می نگرم، هیچ جز تو نمی بینم و در آینة ذهن من چیزی جز تو نیست. چنان که باباطاهر می گفت:

به صحرا بنگرم، صحرا ته وینم

به دریا بنگرم، دریا ته وینم

بهر جا بنگرم کوه و در و دشت،

نشان رویِ زیبای ته وینم

چرا خود را پس پرده پنهان کرده ای و نشان نمی دهی!

 ای گل بوستان‌سرا، از پسِ پرده‌ها درآ

بوی تو می‌کِشد مرا وقت سحر به بوستان

تفسیر حدیث "کنز مخفی" است که طبق آن خدا گنجی مخفی بود که می خواست او را ببینند. پس عالم و آدم را به وجود آورد تا دیده شود: « کُنْتُ کَنزا مَخفّیا فَاَحبَبْتَ اَن اُعْرَف فَخَلَقْتُ الخلَقَ لاِعرَف »: من گنجي پنهان بودم، دوست داشتم كه شناخته شوم، پس خلق را آفريدم تا شناخته شوم.

آه که می‌زند برون، از سر و سینه موجِ خون

من چه کنم که از درون، دست تو می‌کشد کمان

کمان توست که از درون من بر سر و سینه ام می نشیند و من در مقابل تو چاره ای ندارم: از سر و سینة من موج خون بیرون می زند و من حال خود را نمی فهمم. من در قبضة تو ام و از خود اختیاری ندارم. تویی که کمان وجود مرا می کشی. این بیت دقیقاً تفسیر آیه "وَما رَمَيتَ إِذ رَمَيتَ" (انفال-17) است.

در این آیه خداوند می فرماید: تو نبودی که تیر پرتاب کردی بلکه من بودم که کمان را کشیدم.

پیش وجودت از عدم، زنده و مرده را چه غم؟

کز نفس تو دم به دم، می شنویم بوی جان

با وجود تو، زنده و مرده از عدم و مردن، غم و باکی ندارند.

زیرا که تو با نفخة خود، هر دم جانی دیگر در عالم و آدم می دمی.

"نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي" تو که باشی کسی از مردن هراس ندارد و غمگین نمی شود که بودنت یعنی جان. یعنی زندگی!

پیش تو، جامه در برم، نعره زند که بَردَرَم

 آمدمت که بنگرم، گریه نمی دهد امان

جامه ای که در تن من است، به من می گوید مرا پاره کن! می خواهم او را ببینم که به عشق دیدارش آمده ام ولی گریة شوق مانع دیدن تو می شود .

و آن قلبی است مخلص برای خدا و خالی از کفر و نفاق و هرگونه پستی.

 ...إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ. ۸۹ شعراء

 ۲. قلب منيب:

و آن قلبی است که هميشه در حال برگشت و توبه به سوی خدا و از آن سو ثابت و پابرجاست بر طاعت خدا .

 مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِيبٍ. ۳۳ ق

 ۳. قلب مخبت:

و آن قلبی است فروتن و آرام به ذکرخدا .

 فتُخْبِتَ لَهُ قلُوبُهُمْ .۵۴ حج

 ۴. قلب وجل:

و آن قلبی است که از ياد خدا می‌لرزد که مبادا عمل وی به درگاه خدا قبول نشود و از عذاب خدا نجات نيابد.

وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوا وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ .۶۰ مؤمنون

 ۵. قلب تقي:

و آن قلبی است که به احکام خدا احترام مي‌گذارد.

 ذَلِکَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ .۳۲حج

 ۶. قلب مهدی:

و آن قلبی است که تسليم امر خدا و راضی به قضا و قدر پروردگار است .

 وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ. ۱۱ تغابن

 ۷. قلب مطمئن:

و آن قلبی است که با ياد خدا و توحيدش آرام می‌گيرد.

وتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّه. ۲۸ رعد

 ۸. قلب حی:

و آن قلب زنده ای است که از شنيدن داستان های امت های گذشته که با گناه وطغيان هلاک شدند پند و اندرز می‌گيرد .

إِنَّ فِي ذَلِکَ لَذِکْرَى لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ . ۳۷ق

 ۹. قلب مريض:

و آن قلبی است که دچار بيماری شک و نفاق شده و مبتلا شده به فسق و فجور .

فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ . ۳۲ احزاب

 ۱۰. قلب أعمى:

وآن دل کوری است که حق را نمی‌بيند و در نتيجه پند و اندرز نمی‌گيرد .

وَلَکِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ . ۴۶حج

 ۱۱. قلب لاهی:

وآن دلی است که از قرآن غافل و مشغول لهو و لعب و شهوت های دنياست .

لاهِيَةً قُلُوبُهُمْ .۳أنبیاء

 ۱۲. قلب آثم:

و آن دلی است که گواهی حق را کتمان میکند و میپوشاند .

وَلاَ تَکْتُمُواْ الشَّهَادَةَ وَمَن يَکْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ . ۲۸۳ بقرة

 ۱۳. قلب متکبر:

وآن دل مغرور و متکبری است که از توحيد و طاعت خداوند رويگردان است، زورگو و جبار است به خاطر ظلم و طغيان.

قلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ .۳۵غافر

 ۱۴. قلب غليظ:

و آن دلی است که عطوفت و رحمت و رأفت از آن برداشته شده .

وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ .۱۵۹ آل عمران

 ۱۵. قلب مختوم:

و آن قلبی است که هدايت را نمی شنود و تعقل نمیکند.

وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِه. ۲۳جاثیة

 ۱۶. قلب قاسی:

وآن دلی است که به عقيده و ايمان نرم نمی‌شود و وعظ و ارشاد در آن تأثيری ندارد و از ياد خداوند رويگردان است.

وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً .۱۳ مائدة

 ۱۷. قلب غافل:

وآن قلبی است که مانع ذکر و ياد پروردگار است و هوا و هوسش را بر طاعت حق تعالی ترجيح میدهد .

وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِکْرِنَا . ۲۸ کهف

 ۱۸. قلب أغلف:

و آن دلی است که پوشيده شده است، به طوری که اقوال و فرمايشات رسول اکرم(ص) در آن نفوذ و رسوخ نمی‌کند.

وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ . ۸۸بقرة

 ۱۹. قلب زائغ:

و آن قلبی است که از حق و حقيقت اعراض مي‌کند.

فأَمَّا الَّذِينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ . ۷ آل عمران

 ۲۰. قلب مريب:

و آن قلبی است که در شک و شکوک

متحير و سرگردان است.

وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ . ۴۵ توبة

اللهم إجعل قلوبنا من القلوب السليمة المطمئنة البيضاء... وثبتنا على الهدى والايمان.

خدايا قلب های ما را قلب سليم و مطمئن و در نهایت حال توبه و برگشت به خود و بهترين قلب‌ها قراربده و ما را بر هدايت و ايمان ثابت قدم فرما.

 آمین یا رب العالمین